عظمت کعبه در قرآن

آیه اول:127/بقره 

"وَ إِذْ یَرْفَعُ إِبْراهیمُ الْقَواعِدَ مِنَ الْبَیْتِ وَ إِسْماعیلُ رَبَّنا تَقَبَّلْ مِنَّا إِنَّکَ أَنْتَ السَّمیعُ الْعَلیم"

«به یاد آورید هنگامی که ابراهیم و اسماعیل پایه های خانه ( کعبه) را بالا می بردند و می گفتند: پروردگارا: از ما بپذیر تو شنوا و دانایی.»

با توجه به این آیه می رساند که شالوده های خانه کعبه از قبل وجود داشتند( یعنی از زمان حضرت آدم تا زمان ابراهیم) و ابراهیم(ع) و اسماعیل(ع) پایه ها را بالا بردندو در خطبه معروف قاصعه از نهج البلاغه نیز می خوانیم:

{وَ فَرَضَ عَلَیْکُمْ حَجَّ بَیْتِهِ الْحَرامِ الَّذى جَعَلَهُ قِبْلَةً لِلاَْنامِ، یَرِدُونَهُ وُرُودَ الاَْنْعامِ، وَ یَأْلَهُونَ اِلَیْهِ وُلُوهَ الْحَمامِ. جَعَلَهُ سُبْحانَهُ عَلامَةً لِتَواضُعِهِمْ لِعَظَمَتِهِ، وَ اِذْعانِهِمْ لِعِزَّتِهِ. وَ اخْتارَ مِنْ خَلْقِهِ سُمّاعاً اَجابُوا اِلَیْهِ دَعْوَتَهُ، وَصَدَّقُوا کَلِمَتَهُ، وَوَقَفُوا مَواقِفَ اَنْبِیائِهِ، وَ تَشَبَّهُوا بِمَلائِکَتِهِ الْمُطیفینَ بِعَرْشِهِ، یُحْرِزُونَ الاَْرْباحَ فى مَتْجَرِ عِبادَتِهِ، وَ یَتَبادَرُونَ عِنْدَ مَوْعِدِ مَغْفِرَتِهِ. جَعَلَهُ سُبْحانَهُ وَ تَعالى لِلاِْسْلامِ عَلَماً، وَ لِلْعائِذینَ حَرَماً. فَرَضَ حَجَّهُ، وَ اَوْجَبَ حَقَّهُ، وَ کَتَبَ عَلَیْکُمْ وِفادَتَهُ، فَقالَ سُبْحانَهُ: «وَ لِلّهِ عَلَى النّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطاعَ اِلَیْهِ سَبیلاً، وَ مَنْ کَفَرَ فَاِنَّ اللّهَ غَنِىٌّ عَنِ الْعالَمینَ.}

زیارت خانه خود را که قبله مردم قرار داده بر شما واجب نموده، که مشتاقان چون چهارپایان به آب رسیده به آن هجوم مى کنند، و همانند کبوتران به آن پناه مى برند. حج را نشانه خاکسارى در برابر عظمت، و اعتراف به عزت خداوندیش قرار دارد. شنوندگانى از عبادش را برگزید که دعوتش را لبّیک گفتند، و سخن او را تصدیق نمودند، در آنجا که پیامبران او به عبادت برخاستند ایستادند، و بین خود و فرشتگانى که گرداگرد عرش مى گردند شباهت ایجاد کردند، در تجارتخانه عبادت او سودها تحصیل مى کنند، و به وعده گاه مغفرت او شتابان روى مى آورند. خداى سبحان کعبه را نشانه اسلام و حرم امن پناهندگان قرار داد. زیارتش را فرض، و حقّش را لازم، و رفتن به سویش را بر شما واجب نمود، و اعلام کرد: «بر آنان که توانایى رفتن دارند زیارت بیت واجب است، و آن که با روى گرداندن کفر ورزد، بداند که خدا از او و همه جهانیان بى نیاز است.

« آیا نمی بینید که خداوند جهان را از زمان آدم تا به امروز به وسیله قطعات سنگی امتحان کرده است و آن راخانه محترم خود قرار داده ، سپس به آدم و فرزندانش دستور داد که به گرد آن طواف کنند.»

نتیجه ای که از آیات قرآن و روایات گرفته شده این تاریخچه را تایید می کند که خانه کعبه نخست به دست آدم (ع) ساخته شده ، سپس در طوفان نوح فروریخت و بعد به دست ابراهیم (ع) و فرزندش اسماعیل (ع) تجدید بنا شد.

در دوران حضرت ابراهیم(ع) ارتفاع کعبه 9 ذراع و طول آن 30 ذراع و عرض آن 22 ذراع بوده. در آن زمان کعبه سقف نداشت قریش در دوران جاهلیت (5سال پیش از بعثت) هنگامی که کعبه بر اثر سیل خراب شد 9 ذراع دیگر بر ارتفاع آن افزودند و آن را مسقّف کردند و از طول آن هم نیز حدود 6 ذراع کاستند که حجر اسماعیل امروزی بخشی از آن است. بنابراین طول کعبه از بنایی که ابراهیم(ع) ساخته بود کمتر شد آنگاه در داخل بیت پایه ای پی ریزی کرده دیوار را بر آن قرار دادند، که بدین گونه حدود 50 سانتی متر دیوار کعبه به داخل رفت همان جایی که امروزه به شاذروان معروف است و با سنگ سفید گرداگرد کعبه را احاطه کرده است. اطراف حجر را هم سنگ چین کرده اند. از آن پس ، طواف کنندگان از پشت آن طواف کردند. در کعبه را هم بالاتر از زمین بردند و در پشت را بستند. بنای کعبه اینگونه بود تا آن که عبدا...بن زبیر در زمان یزید به کعبه پناهنده شد و مکان مقدس به وسیله عامل یزید به منجیق بسته شد و تخریب گشت . و خلاصه گفتنی است کعبه در طول تاریخ پس از بنای اولیه به دست آدم (ع) 10 بار بازسازی شده که عبارتند از :

1- شیث بن آدم(ع)     2- ابراهیم و اسماعیل (ع)    3- عمالقه    4- جرهم        5- قصی بن کلاب     6- قریش     7- عبدا...بن زبیر      8- حجاج بن یوسف     9- سلطان مراد عثمانی       10- سعودی.

آیه دوم/26حج 

 "وَ إذ بَوَّانا لِإِبرَاهِیمَ مَکانَ البَیت ..."

 به خاطر بیاور زمانی را که محل خانه کعبه را برای ابراهیم آماده ساختیم تا درآن مکان اقدام به بنای خانه کعبه کند...

 این آیه خداوند به اهمیت مکه واثر آن در سازندگی اجتماعی مسلمانان اشاره کرده می فرماید: «خداوند کعبه را وسیله ای برای اقامه امر مردم قرار داده وماه حرام وقربانی های بی نشان وقربانی های نشان دار را».

... در تفسیر روان جاوید در تفسیر آیه آمده است که از شیخ عباس قمی از امام صادق(ع) روایت نموده که چون حضرت اسماعیل به حد بلوغ رسید خداوند به حضرت ابراهیم(ع) امر فرمود که

خانهی کعبه را بنا نماید سپس آن حضرت مسئلت نمود که مکانش را مرحمت فرماید. خداوند فرمود: در آن زمین که قبه ی آدم را نازل کردیم. پس زمین حرم روشن شد، ولی حضرت ابراهیم(ع) نمی دانست کجا خانه را بنا نماید. چون قبّه ی آدم را خدا پس از طوفان نوح به آسمان برده بود ولی جایش غرق نشده بود و باقی بود و برای این بیت عقیق نامیده شده. یعنی خانه ی از غرق آزاد شده. پس خداوند جبرئیل را مامور فرمود که حدود بیت را برای آن حضرت تعیین نمود و پایه های آن از بهشت نازل شد .و حضرت اسماعیل سنگ را برای بنا از ذو حلوی(محلی در نزدیکی مکه) می آورد تا آنکه بنا به نه ذراع رسید. جبرئیل موضعی راکه حجر الأسود در آنجا مخفی بود ارائه داد و حضرت ابراهیم آن را بیرون آورد .و در همان موضع که فعلاً هست نصب نمود و چون بنا به اتمام رسید دو در برایش قرار داد، یکی به سوی مشرق و دیگری به جانب مغرب و دَرِ‌غربی مستجار نامیده شد و دو گیاه خوشبوی دَرمِند و کوم را روی آن ریخت و حضرت هاجر روپوشی که با خود داشت پرده برای در نمود و در آنجا سکونت نمودند.

در منهج الصادقین است که چون حضرت ابراهیم از بنای کعبه فارغ شد آن را طواف نمود و حضرت اسماعیل نیز اقتدا به پدر معظم خود نمود و طواف به جا آورد و جبرئیل در روز هشتم ذی الحجه نزد حضرت ابراهیم آمد و مناسک حج را تعلیم داد و عرفات و مشعر و منی را که نام سه موضع است و حجّاج باید در آن امکنه اعمال حج را به جا بیاورند معرفی و تعیین نمود و دستور داد که از آب زمزم سیراب شوند که آنجاها آب نیست و حضرت ابراهیم تمام اعمال را تعلیم یافت و به این جهت نام روز هشتم ذی الحجه الحرام ترویه شد که به معنی سیراب شدن است.